Materiały edukacyjne opracowane na potrzeby prowadzenia szkoleń z projektu EkoZmiana – Mazowieckie PES na zielonej drodze. Autorem specjalistycznej wiedzy jest nasz konsultant naukowo – techniczny dr hab. inż. Jerzy Wojciechowski.
Gospodarka o obiegu zamkniętym – podstawowe informacje
W artykule przedstawione zostały podstawowe wiadomości na temat gospodarki o obiegu zamkniętym. Artykuł ma na celu zachęcenie do dalszego zdobywania wiedzy w tym zakresie oraz do rozpoczęcia stosowania w praktyce nabytych informacji.
Słowa kluczowe: gospodarka o obiegu zamkniętym, paliwa kopalne
Wstęp
Surowce, na których opiera się istnienie praktycznie wszystkich społeczeństw współczesnego świata to paliwa kopalne (węgiel, gaz ziemny, ropa naftowa) oraz inne minerały kopalne (złoto, uran, miedź, metale ziem rzadkich i inne). Wszystko te surowce są nie-odnawialne, przynajmniej w znaczącym dla ludzkości okresie czasu. Raz wydobyte nie powstaną ponownie w strukturze kuli ziemskiej, abyśmy mogli je wykorzystać dla potrzeb ludzkości. Istotne jest, że również surowce z pozoru odnawialne (woda, powietrze, drewno, ryby) mogą się wyczerpać, jeśli będziemy zużywać je w szybszym tempie niż ich zdolność regeneracji. Cała nasza gospodarka opiera się na liniowym paradygmacie wykorzystania surowców. Wydobywamy je, następnie przetwarzamy, produkujemy z nich potrzebne nam rzeczy, które następnie wykorzystujemy, a pod koniec ich życia – utylizujemy, niszczymy, wyrzucamy na wysypiska.
Rys. 1. Wyrzut gazów do atmosfery po procesie przemysłowym (źródło: domena publiczna).
Innym istotnym wyzwaniem dla ludzkości stają się zmiany klimatyczne. Okazało się, że dwutlenek węgla, który jest produktem spalania paliw kopalnych, istotnie zakłócił procesy atmosferyczne, co zaczęło stanowić realne zagrożenie dla przetrwania naszej cywilizacji. Potencjalna katastrofa klimatyczna wyznacza granice nasze-go rozwoju, stanowiąc jednocześnie jeden z wielu symptomów niezrównoważonego funkcjonowania naszej gospodarki.
Gospodarka o obiegu zamkniętym
Odpowiedzią na wyżej przedstawiony stan rzeczy jest gospodarka o obiegu zamkniętym. Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) to model produkcji i konsumpcji, który opiera się na zasadach dzielenia się, pożyczania, ponownego wykorzystania, naprawy, odnawiania i recyklingu istniejących materiałów i produktów przez jak najdłuższy czas. Dzięki temu wydłuża się cykl życia produktów, a w praktyce prowadzi to do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów.
Gospodarka o obiegu zamkniętym jest przeciwstawna do tradycyjnego, liniowego modelu produkcji i konsumpcji, czyli: „wyprodukuj – użyj – wyrzuć”. Model tradycyjny opiera się na dużych ilościach tanich i łatwo dostępnych materiałów i energii. Elementem tego modelu jest także tzw. „planowana zużywalność”, czyli projektowanie produktów w taki sposób, żeby po określonym czasie przestały działać.
W gospodarce obiegu zamkniętego obowiązuje hierarchia 3xR. To hierarchia postępowania z zasobami w gospodarce cyrkularnej – zarówno surowcami, jak i odpadami. Trzy „R” to z angielskiego: reduce, reuse, recycle, czyli: redukuj, używaj ponownie, poddawaj recyklingowi. Im wyżej w hierarchii znajduje się dana metoda, tym jest lepsza.
Rys. 2. Trójkąt istotności w działaniach zgodnych z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym (źródło: domena publiczna).
Model gospodarki obiegu zamkniętego jest wpisany w strategie rozwojowe na poziomie globalnym, Unii Europejskiej i Polski. Przy-jęta jednogłośnie przez wszystkie kraje ONZ strategia rozwojowa zakłada realizację 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju do 2030 roku na świecie. Jednym z nich jest Cel 12. Odpowiedzialna kon-sumpcja i produkcja, definiowana zgodnie z zasadami GOZ. Inne cele zawarte w Agendzie, dotyczące m.in. rozwoju innowacji, przeciwdziałania katastrofie klimatycznej czy zanieczyszczeniom wody i gleby również wpisują się w działania na rzecz wprowadzenia gospodarki cyrkularnej.
Bibliografia:
1. Krajowy Program Zapobiegania Powstawaniu Odpadów.
2. Joanna Kulczycka: Gospodarka o obiegu zamkniętym w polityce i badaniach naukowych. Wydawnictwo: Wydawnictwo Instytutu GSMiE PAN, 2019
Autor:
dr hab. inż. Jerzy Wojciechowski – Uniwersytet Radomski, Wydział Transportu, Elektrotechniki i Informatyki.
